อาหารตามธาตุเจ้าเรือน

ตามทฤษฎีการแพทย์แผนไทยร่างกายมนุษย์ประกอบไปด้วยธาตุ ทั้งหมด 4 ธาตุ คือ ธาตุดิน ธาตุน้ำ (เสมหะ) ธาตุลม (วาตะ) และธาตุไฟ (ปิตตะ) โดยมีธาตุดินเป็นธาตุหลักหรือเป็นธาตุแห่งโครงสร้าง ส่วนสามธาตุที่เหลือเรียกว่าตรีธาตุ ร่างกายแต่ละคนนั้นจะประกอบด้วยธาตุทั้ง 4 ที่ไม่เท่ากัน โดยมีธาตุหนึ่งเป็นธาตุใหญ่ เรียกว่า ธาตุเจ้าเรือน ธาตุเจ้าเรือนที่ติดตัวมาแต่กำเนิดเรียกว่า ธาตุกำเนิด และธาตุจะมีการเปลี่ยนแปลงจากอิทธิพลของ อายุ ฤดูกาล กาลเวลา ถิ่นที่อยู่อาศัย และมูลเหตุที่เกิดจากพฤติกรรมของบุคคลนั้นๆ ปัจจัยเหล่านี้จะมีอิทธิพลต่อการเปลี่ยนแปลงของตรีธาตุแล้วจะมีผลต่อธาตุดินเป็นลำดับถัดไป

ธาตุเจ้าเรือนที่แสดงให้เห็นเป็นบุคลิกลักษณะ เรียกว่า ปรกติลักษณะ ซึ่งเป็นลักษณะเด่นที่แสดงออกให้เห็นตามอิทธิพลของตรีธาตุ ในคัมภีร์วรโยคสารแบ่งลักษณะบุคคลได้ 3 แบบใหญ่ๆ คือ วาตะ ปิตตะ และ เสมหะ โดยแต่ละคนจะแสดงลักษณะที่เกิดจากอิทธิพลของตรีธาตุที่แตกต่างกัน เช่น รูปร่าง สีผิว เส้นผม อารมณ์ เป็นต้น และหากเมื่อร่างกายเรามีอาการเจ็บป่วย แสดงว่าธาตุในร่างกายเรามีอาการผิดปกติหรือมีอาการกำเริบ ทำงานไม่สมดุล นอกจากการรักษา การดูแลร่างกาย อาหารก็เป็นสิ่งที่สำคัญเช่นกัน

ท่านสามารถตรวจสอบธาตุเจ้าเรือนของท่านได้ที่นี่

ตรีธาตุ

วาตะ(ธาตุลม)  

ลักษณะทั่วไป  ร่างกายผอม ผิวแห้ง ผมบาง พูดเยอะ อารมณ์แปรปรวน ขี้กลัว วิตกกังวล อยากรู้อยากเห็น นอนหลับยาก เป็นต้น สาเหตุที่ทำให้ธาตุลมกำเริบคือ อดอาหาร อดนอน กลั้นอุจจาระ กลั้นปัสสาวะ  ยกของหนัก รับประทานอาหารรสจัด หรือเคี้ยวอาหารไม่ละเอียด วิตกกังวล สิ่งเหล่านี้จะทำให้ธาตุลมกำเริบ เมื่อธาตุลมกำเริบอาการที่พบได้บ่อยคือ ท้องอืด ท้องเฟ้อ ท้องผูก ปวดตามร่างกาย ปวดศีรษะ วิงเวียน เป็นต้น

การดูแลสุขภาพ ถ้าธาตุลมกำเริบหรือมีอาการผิดปกติ เพื่อทำให้ร่างกายเกิดภาวะสมดุลต้องลดธาตุลมภายในร่างกาย ควรรับประทานอาหารรสเผ็ดร้อน  เช่น ต้มข่าไก่ ต้มยำกุ้ง กะเพราไก่  ไก่ผัดขิง มันต้มขิง บัวลอยน้ำขิง น้ำตะไคร้ น้ำขิง เป็นต้น หรืออาจจะรับประทานอาหารหวาน อาหารเปรี้ยว ร่วมด้วยก็ได้ หรือ อาจจะนวดผ่อนคลายเพื่อกระจายธาตุลมก็ได้

ปิตตะ(ธาตุไฟ)

ลักษณะทั่วไป รูปร่างสมส่วน ผิวขาวเหลือง พูดชัด เสียงดัง หิวบ่อย กินจุขี้หงุดหงิด โกรธง่าย หายเร็ว ผมหงอกก่อนวัย สาเหตุที่ทำให้ธาตุไฟกำเริบ รับประทานอาหารรสจัด เผ็ดจัด เปรี้ยวจัด เค็มจัด โมโห ดื่มแอลกอฮอล์ แสงแดด สิ่งเหล่านี้ทำให้ธาตุไฟกำเริบ เมื่อธาตุไฟกำเริบอาการที่พบได้บ่อยคือ ท้องเสีย ท้องผูก แผลร้อนภายในปาก กรดไหลย้อน เกิดสิวบริเวณใบหน้าได้ ผื่นคัน เป็นต้น

การดูแลสุขภาพ ถ้าธาตุไฟกำเริบหรือมีอาการผิดปกติ เพื่อทำให้ร่างกายเกิดภาวะสมดุลควรลดธาตุไฟในร่างกาย  ควรรับประทาน อาหารรส ขม ฝาด หวาน และเย็น ตัวอย่างอาหาร เช่น ผัดผักบุ้ง แกงจืดตำลึง แตงกวาผัดไข่ บวบผัดไข่ ไอศกรีม น้ำแตงโม น้ำเก๊กฮวย เป็นต้น หรือ อยู่ในที่ร่ม หรือ อาบน้ำ หรือ ขับถ่าย สิ่งเหล่านี้จะช่วยลดธาตุไฟร่างกายได้

เสมหะ(ธาตุน้ำ)

ลักษณะทั่วไป รูปร่วงอวบ ผิวขาว ตาโต พูดช้าเสียงไพเราะ เคลื่อนไหวช้า ผมละเอียดสวย ผมดกดำ ชอบนอน ใจเย็น เป็นต้น สาเหตุที่ทำให้ธาตุน้ำกำเริบ รับประทานอาหาร รสหวานจัด รสเปรี้ยวจัด รสเค็มจัด นอนกลางวันมากเกินไป ฤดูฝน สิ่งเหล่านี้จะทำให้ธาตุน้ำกำเริบ อาการที่พบบ่อย โรคอ้วน น้ำหนักเกินเกณฑ์ ไอมีเสมหะ น้ำมูกไหล ท้องเสีย เป็นน้ำเหลืองเสียได้มากกว่าธาตุอื่น เป็นต้น

การดูแลสุขภาพ ถ้าธาตุน้ำในร่างกายกำเริบหรือมีอาการผิดปกติ เพื่อทำให้ร่างกายเกิดภาวะสมดุล ควรรับประทานอาหารสร้อน และ รสขม  เช่น แกงส้มดอกแค แกงจืดมะระ ห่อหมกใบยอ มะระผัดไข่ มะระขี้นก น้ำใบบัวบก เป็นต้น หรือ อบสมุนไพร  ประคบสมุนไพร ออกกำลังกาย สิ่งเหล่านี้จะช่วยลดธาตุน้ำให้กลับมาอยู่ในภาวะสมดุลได้ดี

การวิเคราะห์ธาตุเจ้าเรือนทำได้หลายวิธี วิธีนี้เป็นการวิเคราะห์จากบุคลิกลักษณะแต่บุคคล ว่าบุคคลนั้นมีธาตุเจ้าเรือนคืออะไร แต่เหมือนที่กล่าวจากข้างต้น ธาตุเจ้าเรือนอาจมีการเปลี่ยนแปลงจากอิทธิพลของ อายุ ฤดูกาล กาลเวลา ถิ่นที่อยู่อาศัย และมูลเหตุที่เกิดจากพฤติกรรมของบุคคลนั้นๆร่วมด้วยได้ เมื่อเราเจ็บป่วยหรือมีอาการผิดปกติ การรับประทานอาหารให้ตรงกับธาตุจะทำให้ร่างกายแข็งแรงและกลับมาอยู่ในสภาวะสมดุล

ผู้จัดทำ นางสาวสุนันทา  แหล่งสะท้าน แพทย์แผนไทยประยุกต์

อ้างอิง

• หนังสือ การแพทย์แผนไทย โรงเรียนอายุรเวทธำรง สถานการแพทย์แผนไทยประยุกต์ คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล
• คัมภีร์วรโยคสาร http://ayurvedicassociationofthailand.blogspot.com/2012/01/blog-post_04.html
• บทความ สงสัยไหมว่า ธาตุเจ้าเรือน คืออะไร โดย รศ.พร้อมจิตร ศรลัมพ์ สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล